Redirecting to http://dergipark.org.tr/_fragment?_hash=sZpHrT05W_cGA6_5tMvV29ShvqPkyEcqi8MWm7C9jnA&_path=id%3D1588895%26_format%3Dhtml%26_locale%3Dtr%26_controller%3DApp%255CController%255CSite%255CArticleController%253A%253AesiArticleStats.
Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Kültürel Köprülerin Güçlendirilmesi: Sınır Aşan Aday Olarak Öşki Manastırı İçin Alan Yönetim Planı

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 100 - 122, 25.06.2025

Beyza Nur Çalışkan Keleş , Gülşen Dişli

https://doi.org/10.59389/modular.1588895

Öz

Dünya Miras Listesi’ndeki (WHL) varlıkların sayısı artarken ülkeler daha güçlü adaylıklar sunmaya yönelmektedir. Sınır aşan kültür varlıkları, birden fazla ülkede uzantısı bulunan yapılar olup 2024 itibarıyla dünya genelinde sadece 49 örneği vardır. Türkiye, bu alanda yüksek potansiyele sahip olmasına rağmen henüz böyle bir varlıkla listeye girememiştir. Bu doğrultuda Türk ve Gürcü kültürü ile Hıristiyan inancının ortak değeri olan, Tao-Klarjeti Krallığı’nın dini yapıları, WHL’ye sınır aşan mülkiyet kategorisinde önerilmektedir. Tao-Klarjeti’nin manastırları, insanlık tarihinde önemli bir aşamaya damgasını vuran ve inançla doğrudan bağlantılı yapı türleri oldukları için olağanüstü evrensel değerlere sahiptir. Bu çalışma ile kültürlerarası bağın güçlendirilmesi ve bölgenin tarihi, kültürel ve dini yapısının araştırılması ve mevcut durumun incelenerek alan yönetim planının hazırlanmasına rehberlik edilmesi amaçlanmaktadır. İki ana metodolojik yaklaşım olarak bağlam analizi ve vaka çalışması analizi kullanılmış, Öşki Manastırı örnekleminde temel yönergelere dayanarak saha çalışmaları yapılmış ve eylem planları hazırlanmıştır. Öşki Manastırı, mimari özgünlüğünü büyük ölçüde korumuş ve bölgenin kültürel mirasını temsil eden önemli bir örnek olarak değerlendirilmiştir. Tao-Klarjeti manastırlarının sınır aşırı adaylık önerisi ile WHL’ye girme potansiyeline sahip olduğu, bu sayede kültür varlıklarının bütüncül bir şekilde sürdürülebilir korunması ve tanınmasının sağlanacağı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

UNESCO dünya mirası Alan yönetim planı Sınır aşan seri miras Tao Klarjeti Öşki

Kaynakça

  • Akpınar Külekçi, E. and Bulut, Y. (2012). Erzurum ili Oltu ve Olur ilçelerinde en uygun ekoturizm etkinliğinin analitik hiyerarşi süreci yöntemi ile belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 43(2), 175–189.
  • Aytekin, O. and Korkut, T. (2020). Öşki Manastır Kilisesi’ndeki taş süsleme teknikleri ve uygulama yöntemleri üzerine bir değerlendirme. Işıklı, M., Akarsu, R., Yavuz, E. and Yurttaş, E. (ed.) Tarih Boyunca Anadolu - Gürcistan İlişkileri Sempozyumu. Ankara. 607–624.
  • Bayram, F. (2005). Artvin’deki Gürcü manastırlarının mimarisi. Ege Yayınları. İstanbul.
  • Canöz, M. E. (2019). Artvin’deki bir grup orta çağ Bagratlı dönemi kilise mimarisinde Bizans etkileri. Hiper.
  • Ceylan, A. (2017). Yeni bulgular ışığında Kuzeydoğu Anadolu'da Diauehi Krallığı ve Urartular. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20), 517-568. DOI:10.9775/kausbed.2017.032
  • Chen, Y., Ying, B. and Xiong, K. 2017. A study on the conservation strategy of South China karst series heritage sites. Journal of Mountain Agriculture and Biology, 36(3), 54–60.
  • Djobadze, W. (1992). Earlymedieval Georgian Monasteriesinhistoric Tao Klarjet'i and Savset'i. F. VerlagSteiner. Stuttgart
  • Feilden, B. M. and Jokilehto, J. (1998). Management guidelines for world cultural heritage sites. ICCROM. Rome.
  • Güven, O. (2020). About the religious importance of Tao-Klarjeti. History, Archaeology, Ethnology, (3), 96–110.
  • Hosseini, K., Stefaniec, A., and Hosseini, S. P. (2021). World Heritage Sites in developing countries: Assessing impacts and handling complexities toward sustainable tourism. Journal of Destination Marketing and Management, 20, 100616. https://doi.org/10.1016/j.jdmm.2021.100616
  • Jimber Del Rio, J. A., Hernández-Rojas, R. D., Vergara-Romero, A., and Dancausa Millán, M. G. D. (2020). Loyalty in heritage tourism: The case of Córdoba and its four world heritage sites. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(23), 8950. https://doi.org/10.3390/ijerph17238950
  • Kavali, E. (2022). Tao-Klardjetie bölgesi, Bagrat Krallığı (7-12. yy.) dönemi dini yapı harçları (Publication No 738442) [Yüksek Lisans Tezi Atatürk Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
  • Kaymaz, Ç. K., Çakır, Ç., Birinci, S., and Kızılkan, Y. (2021). GIS-Fuzzy DEMATEL MCDA model in the evaluation of the areas for ecotourism development: A case study of “Uzundere”. Applied Geography, 136, 102577. https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2021.102577
  • Korkut, T. (2017). İşhan Manastır Kilisesi’nin geometrik plastik bezeme programı. XX. Uluslarası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 2, 835–851.
  • Korkut, T. (2019a). Tao-Klarceti bölgesi Hristiyan dini mimarisi plastik bezemelerinde orans duruş geleneği. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (43), 44-56. doi:10.32547/ataunigsed.536972
  • Korkut, T. (2019b). Anadolu Gürcü dini mimarisinde cephe düzenleme teknikleri (Öşki Manastır Kilisesi Örneği). Turkish Studies - Social Sciences, 14(3), 769-790. doi: 10.29228/TurkishStudies.22840
  • Li, Y., Lau, C., and Su, P. (2020). Heritage tourism stakeholder conflict: A case of a World Heritage Site in China. Journal of Tourism and Cultural Change, 18(3), 267–287. http://dx.doi.org/10.1080/14766825.2020.1722141
  • Menna, M. R. (2021). Pittori e costruttori nella cattedrale di Ishkhani (Tao-Klarjeti). Domus sapienter staurata Scritti di storia dell’arte per Marina Righetti. SilvaneEditoriale. 95–102.
  • Özkan, H. (1996). Karma planlı kiliselere Doğu Anadolu'dan bir örnek Öşkvank (Oschki) Kilisesi. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (3), 97–119
  • Özkan, H. (2006). Tortum Haho (Hahuli) Manastırı ve Türk sanatıyla olan ilişkileri. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (6), 161–181.
  • Özkan, H. (2010). Öşkvank Manastırı. Atatürk Üniversitesi Yayınları. Erzurum
  • Saganelidze, M. (2019). Tao-Klarjeti Tarih ve Efsaneler. https://gdk.tc/q/gOvEFM
  • Song, F., Zhu, J. J., and Li, Y. F. (2009). Retrospection on the integrity principle of world heritage review of the 4 concepts of the Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention. Chinese Landscape Architecture, 5, 14–18.
  • Svels, K. (2015). World heritage, tourism and community involvement: A comparative study of the high coast (Sweden) and Kvarken Archipelago (Finland). Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism, 15(1-2), 183-201. https://doi.org/10.1080/15022250.2015.1009708
  • TUİK (2023, 24 Ocak). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2023. https://gdk.tc/q/hzGqwF
  • UNESCO (2005). 29th session of the World Heritage Committee, Durban, South Africa, 10-17 July 2005. https://whc.unesco.org/en/sessions/29COM/decisions/
  • UNESCO. (2021). The Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention. https://whc.unesco.org/en/guidelines
  • UNESCO. (2022). Wooden Hypostyle Mosques of Medieval Anatolia. https://whc.unesco.org/en/list/1694/documents/
  • UNESCO (2024a). World Heritage List. https://whc.unesco.org/en/list/
  • UNESCO (2024b). Moravian Church Settlements. https://whc.unesco.org/en/list/1468
  • Yang, X., Xiao, S., Xiao, X., and Xiao, H. (2022). A literature review on transboundary world heritage properties. International Journal of Geoheritage and Parks. 10(3), 447–455. https://doi.org/10.1016/j.ijgeop.2022.08.004
  • Zakharova, A. and Mal’tseva, S. (2017). The Materials of Nikolai Okunev’s Expedition of 1917 on the Wall Paintings of Parkhali1. Actual Problems of Theory and History of Art: Collection of Articles, 7, 679–688.
  • Zhang, J., Xiong, K., Liu, Z., and He, L. (2022). Research progress and knowledge system of world heritage tourism: a bibliometric analysis. Heritage Science, 10(1), 42. https://doi.org/10.1186/s40494-022-00654-0
  • Wang, K. 2007. Integrating development of cross-border tourism regions [Doctorial Dissertation, East China Normal University].
  • Wang, L.P. 2011. The theory and practice of cultural heritage corridor construction: A case study of the ancient tea and horse road in Yunnan-Tibet Guizhou. Ethnic Studies, 32(5), 61–66.
  • Xiao, S. and Zheng, M. 2018. Collaborative management of serial world heritage: China Danxia. The New Era of Ecological Civilization, 5, 50–55.

Strengthening Cultural Bridges: The Site Management Plan for Oshki Monastery as a Transboundary Nominee

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 100 - 122, 25.06.2025

Beyza Nur Çalışkan Keleş , Gülşen Dişli

https://doi.org/10.59389/modular.1588895

Öz

As the number of assets on the World Heritage List (WHL) increases, countries are moving towards submitting stronger nominations. Transboundary cultural assets are structures that have extensions in more than one country, and as of 2024 there are only 49 examples worldwide. Although Türkiye has a high potential in this field, it has not yet been able to enter the list with such an asset. In this direction, the religious buildings of the Kingdom of Tao-Klarjeti, which have a common value of Turkish and Georgian culture and Christian faith, are proposed to WHL in the category of transboundary property. With this study, it is aimed to strengthen the intercultural connection and to investigate the historical, cultural and religious structure of the region and to guide the preparation of an area management plan by examining the current situation. Context analysis and case study analysis were used as the two main methodological approaches; field studies were conducted based on basic guidelines in the Oşki Monastery sample and action plans were prepared. It has been concluded that Tao-Klarjeti monasteries have the potential to enter the WHL with the cross-border candidacy proposal, thus ensuring the sustainable protection and recognition of cultural assets in a holistic manner.

Anahtar Kelimeler

UNESCO world heritage Site management plan Transboundary serial heritage Tao Klarjeti Oshki

Kaynakça

  • Akpınar Külekçi, E. and Bulut, Y. (2012). Erzurum ili Oltu ve Olur ilçelerinde en uygun ekoturizm etkinliğinin analitik hiyerarşi süreci yöntemi ile belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 43(2), 175–189.
  • Aytekin, O. and Korkut, T. (2020). Öşki Manastır Kilisesi’ndeki taş süsleme teknikleri ve uygulama yöntemleri üzerine bir değerlendirme. Işıklı, M., Akarsu, R., Yavuz, E. and Yurttaş, E. (ed.) Tarih Boyunca Anadolu - Gürcistan İlişkileri Sempozyumu. Ankara. 607–624.
  • Bayram, F. (2005). Artvin’deki Gürcü manastırlarının mimarisi. Ege Yayınları. İstanbul.
  • Canöz, M. E. (2019). Artvin’deki bir grup orta çağ Bagratlı dönemi kilise mimarisinde Bizans etkileri. Hiper.
  • Ceylan, A. (2017). Yeni bulgular ışığında Kuzeydoğu Anadolu'da Diauehi Krallığı ve Urartular. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20), 517-568. DOI:10.9775/kausbed.2017.032
  • Chen, Y., Ying, B. and Xiong, K. 2017. A study on the conservation strategy of South China karst series heritage sites. Journal of Mountain Agriculture and Biology, 36(3), 54–60.
  • Djobadze, W. (1992). Earlymedieval Georgian Monasteriesinhistoric Tao Klarjet'i and Savset'i. F. VerlagSteiner. Stuttgart
  • Feilden, B. M. and Jokilehto, J. (1998). Management guidelines for world cultural heritage sites. ICCROM. Rome.
  • Güven, O. (2020). About the religious importance of Tao-Klarjeti. History, Archaeology, Ethnology, (3), 96–110.
  • Hosseini, K., Stefaniec, A., and Hosseini, S. P. (2021). World Heritage Sites in developing countries: Assessing impacts and handling complexities toward sustainable tourism. Journal of Destination Marketing and Management, 20, 100616. https://doi.org/10.1016/j.jdmm.2021.100616
  • Jimber Del Rio, J. A., Hernández-Rojas, R. D., Vergara-Romero, A., and Dancausa Millán, M. G. D. (2020). Loyalty in heritage tourism: The case of Córdoba and its four world heritage sites. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(23), 8950. https://doi.org/10.3390/ijerph17238950
  • Kavali, E. (2022). Tao-Klardjetie bölgesi, Bagrat Krallığı (7-12. yy.) dönemi dini yapı harçları (Publication No 738442) [Yüksek Lisans Tezi Atatürk Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
  • Kaymaz, Ç. K., Çakır, Ç., Birinci, S., and Kızılkan, Y. (2021). GIS-Fuzzy DEMATEL MCDA model in the evaluation of the areas for ecotourism development: A case study of “Uzundere”. Applied Geography, 136, 102577. https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2021.102577
  • Korkut, T. (2017). İşhan Manastır Kilisesi’nin geometrik plastik bezeme programı. XX. Uluslarası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 2, 835–851.
  • Korkut, T. (2019a). Tao-Klarceti bölgesi Hristiyan dini mimarisi plastik bezemelerinde orans duruş geleneği. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (43), 44-56. doi:10.32547/ataunigsed.536972
  • Korkut, T. (2019b). Anadolu Gürcü dini mimarisinde cephe düzenleme teknikleri (Öşki Manastır Kilisesi Örneği). Turkish Studies - Social Sciences, 14(3), 769-790. doi: 10.29228/TurkishStudies.22840
  • Li, Y., Lau, C., and Su, P. (2020). Heritage tourism stakeholder conflict: A case of a World Heritage Site in China. Journal of Tourism and Cultural Change, 18(3), 267–287. http://dx.doi.org/10.1080/14766825.2020.1722141
  • Menna, M. R. (2021). Pittori e costruttori nella cattedrale di Ishkhani (Tao-Klarjeti). Domus sapienter staurata Scritti di storia dell’arte per Marina Righetti. SilvaneEditoriale. 95–102.
  • Özkan, H. (1996). Karma planlı kiliselere Doğu Anadolu'dan bir örnek Öşkvank (Oschki) Kilisesi. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (3), 97–119
  • Özkan, H. (2006). Tortum Haho (Hahuli) Manastırı ve Türk sanatıyla olan ilişkileri. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (6), 161–181.
  • Özkan, H. (2010). Öşkvank Manastırı. Atatürk Üniversitesi Yayınları. Erzurum
  • Saganelidze, M. (2019). Tao-Klarjeti Tarih ve Efsaneler. https://gdk.tc/q/gOvEFM
  • Song, F., Zhu, J. J., and Li, Y. F. (2009). Retrospection on the integrity principle of world heritage review of the 4 concepts of the Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention. Chinese Landscape Architecture, 5, 14–18.
  • Svels, K. (2015). World heritage, tourism and community involvement: A comparative study of the high coast (Sweden) and Kvarken Archipelago (Finland). Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism, 15(1-2), 183-201. https://doi.org/10.1080/15022250.2015.1009708
  • TUİK (2023, 24 Ocak). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2023. https://gdk.tc/q/hzGqwF
  • UNESCO (2005). 29th session of the World Heritage Committee, Durban, South Africa, 10-17 July 2005. https://whc.unesco.org/en/sessions/29COM/decisions/
  • UNESCO. (2021). The Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention. https://whc.unesco.org/en/guidelines
  • UNESCO. (2022). Wooden Hypostyle Mosques of Medieval Anatolia. https://whc.unesco.org/en/list/1694/documents/
  • UNESCO (2024a). World Heritage List. https://whc.unesco.org/en/list/
  • UNESCO (2024b). Moravian Church Settlements. https://whc.unesco.org/en/list/1468
  • Yang, X., Xiao, S., Xiao, X., and Xiao, H. (2022). A literature review on transboundary world heritage properties. International Journal of Geoheritage and Parks. 10(3), 447–455. https://doi.org/10.1016/j.ijgeop.2022.08.004
  • Zakharova, A. and Mal’tseva, S. (2017). The Materials of Nikolai Okunev’s Expedition of 1917 on the Wall Paintings of Parkhali1. Actual Problems of Theory and History of Art: Collection of Articles, 7, 679–688.
  • Zhang, J., Xiong, K., Liu, Z., and He, L. (2022). Research progress and knowledge system of world heritage tourism: a bibliometric analysis. Heritage Science, 10(1), 42. https://doi.org/10.1186/s40494-022-00654-0
  • Wang, K. 2007. Integrating development of cross-border tourism regions [Doctorial Dissertation, East China Normal University].
  • Wang, L.P. 2011. The theory and practice of cultural heritage corridor construction: A case study of the ancient tea and horse road in Yunnan-Tibet Guizhou. Ethnic Studies, 32(5), 61–66.
  • Xiao, S. and Zheng, M. 2018. Collaborative management of serial world heritage: China Danxia. The New Era of Ecological Civilization, 5, 50–55.
Toplam 36 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil İngilizce
Konular Mimari Miras ve Koruma, Sürdürülebilir Mimari, Turizm (Diğer)
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Beyza Nur Çalışkan Keleş 0000-0002-3257-352X

Gülşen Dişli 0000-0003-2620-0492

Yayımlanma Tarihi 25 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 21 Kasım 2024
Kabul Tarihi 4 Nisan 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 8 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Çalışkan Keleş, B. N., & Dişli, G. (2025). Strengthening Cultural Bridges: The Site Management Plan for Oshki Monastery as a Transboundary Nominee. Modular Journal, 8(1), 100-122. https://doi.org/10.59389/modular.1588895
 Kapak Resmi İndir