Öz
Korunan alanlar, günümüzde bütün dünya ölçeğinde üzerinde önemle durulan ve hakkında politikalar üretilen bir konudur. Türkiye’de ve dünyada, bölgesel ve uluslararası standartlarda bu konuda değişik çalışmalar yapılmaktadır. Süre gelen çalışmalar ve araştırmalar ile birlikte yeni yeni kriterler oluşturulmakta ve politikalar geliştirilmektedir. Dünya Doğa Koruma Birliği (IUCN), doğa koruma ve korunan alanlar hususunda küresel ölçekte bir organizasyondur. Bu çalışmada ilk olarak, Türkiye’de mevcut doğal sit alanlarının hukuki durumu değerlendirilerek korunan alanlar ile ilgili politikalara yer verilmiş ve korunan alan kavramı ulusal ve uluslararası literatürde analiz edilmiştir. Takip eden aşamada, IUCN tarafından tanımlanan korunan alan kategorileri ve yönetim hedefleri ile Türkiye’de mevcut 1. Derece Doğal Sit Alanlarının koruma ve kullanma koşulları ortaya konulmuştur. Sonrasında, IUCN korunan alan yönetim hedefleri yerel arazi kullanım koşulları noktasından değerlendirilmiş ve ortak kriterler belirlenmiştir. Çalışmanın sonucunda 1. Derece Doğal Sit Alanlarına en uygun olan statünün IUCN kategori 2 olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, Türkiye’deki korunan alan yönetimi hakkında genel değerlendirmelere yer verilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Korunan Alanlar Doğal Sit Alanları IUCN Koruma Politikaları Arazi Yönetimi
Destekleyen Kurum
-
Proje Numarası
-
Teşekkür
-
Kaynakça
- 28242 Sayılı Korunan Alanlarda Yapılacak Planlara Dair Yönetmelik, Yayımlandığı Resmî Gazete Tarihi: 23.3.2012, Tertip: 5.
- 28358 Sayılı Korunan Alanların Tespit, Tescil ve Onayına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik, Yayımlandığı Resmî Gazete Tarihi: 19.07.2012, Tertip: 5.
- 28962 Sayılı Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği, Yayımlandığı Resmî Gazete Tarihi: 4.4.2014, Tertip: 5.
- 4177 Sayılı Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun, Kabul Tarihi: 28/8/1996, Yayımlandığı Resmî Gazete Tarihi: 28/11/1996 ve Sayısı: 22860,
- 728 Nolu Kültür Ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun Doğal (Tabii) Sitler, Koruma Ve Kullanma Koşulları İle İlgili İlke Kararı Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi: 19.6.2007.
- Birleşmiş Milletler Cenevre Ofisi Nezdinde Daimi Temsilciliği, (2015). Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN), Dışişleri Bakanlığı, [Erişim Tarihi: 22.12.2022], http://cenevreofisi.dt.mfa.gov.tr/Mission/ShowInfoNote/203426
- Birleşmiş Milletler Türkiye, (2022). Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Çalışmalarımız. Birleşmiş Milletler Türkiye, [Erişim Tarihi: 22.12.2022], https://turkiye.un.org/tr/sdgs
- Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, (2023a). Sit Alanları Yönetim Sistemi (SAYS), Web Harita, İnternet: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, [Erişim Tarihi: 03.05.2023] https://says.csb.gov.tr/
- Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, (2023b). Çevresel Göstergeler, Korunan Alanlar, [Erişim Tarihi: 03.05.2023], https://cevreselgostergeler.csb.gov.tr/korunan-alanlar-i-85778 Danişmend, İ.H. (1982). Garp Menbalarına Göre Eski Türk Seciyye ve Ahlakı (3. Baskı.), İstanbul: İstanbul Kitabevi.
- Dışişleri Bakanlığı, (2022). Biyolojik Çeşitlilik, [Erişim Tarihi: 05.01.2023], https://www.mfa.gov.tr/biyolojik-cesitlilik.tr.mfa
- Dudley, N. (2008). Guidelines for applying protected area management categories. IUCN.
- Dudley, N., Parrish, J., Redford, K. & Stolton, S. (2010). The revised IUCN protected area management categories: The debate and ways forward. Oryx, 44.
- Göksel, Ç. & Karip, A.G.B. (2017). İğneada Koruma Alanının Arazi Örtüsü/Arazi Kullanımının Zamana Bağlı Değişiminin Markov Zincirleri İle Modellenmesi. Geomatik, 2(2), 94-105.
- Grove, R.H. (1996). Green Imperialism: Colonial Expansion, Tropical Island Edens and the Origins of Environmentalism, 1600-1860 (Studies in Environment and History). Cambridge: Cambridge University Press.
- Gürpınar, E. (2001). Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Üzerine. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 0(23-24), 185-193.
- Halaç, H. & Benzer, M. (2019). Küçük Yerleşim Yerlerinin Turizme Açılmasında Kültürel Mirasın Rota İle Kurgulanması. Geomatik, 4(1), 23-29.
- International Union for Conservation of Nature, (2021). Nature 2030: A Programme for the Union 2021-2024, International Union for Conservation of Nature, [Erişim Tarihi: 03.05.2023], https://portals.iucn.org/library/sites/library/files/documents/WCC-7th-001-En.pdf
- Koç, B. (2006). Tanzimat Sonrası Hukuk Metinlerinde Çevre Bilincinin Arka-planı Olarak Av Yasak ve Sınırlılıkları Üzerine Bazı Düşünceler. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 19, 271-281.
- Koç, Y. & Soykan, A. (2018). Dünya’da ve Türkiye’de Doğa Korumanın Kuramsal Temelleri. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 86-99.
- Meine, C. (2013). Conservation Movement, Historical. Encyclopedia of Biodiversity, 278-288. doi:10.1016/B978-0-12-384719-5.00029-0
- Mezquida, J.A.A., de la Guerra, M.M., Limón García, J.G. & de Lucio Fernández, J. V. (2008). Procedure for assigning IUCN protected area management categories, IUCN: International Union for Conservation of Nature. Europarc-Spain, Fundación Interuniversitaria Fernando González Bernáldez, ES, IUCN, [Erişim Tarihi: 03.05.2023], https://policycommons.net/artifacts/1375547/procedure-for-assigning-iucn-protected-area-management-categories/1989809/
- Peşin, S. (2019). Doğal Sit Alanlarının Korunmasına Yönelik Ulusal ve Uluslararası Kriterlerin, Sakarya İli-Maden Deresi Sit Alanı Örneğinde İncelenmesi ve Uygulanabilirliği. Yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama ABD, İstanbul.
- The World Bank, (2023). Terrestrial and marine protected areas, [Erişim Tarihi: 03.05.2023], https://data.worldbank.org/indicator/ER.PTD.TOTL.ZS
- Ulvi, A., Yakar, M., Yiğit, A.Y. & Kaya, Y. (2020). İHA ve Yersel Fotogrametrik Teknikler Kullanarak Aksaray Kızıl Kilisenin 3B Modelinin ve Nokta Bulutunun Elde Edilmesi. Geomatik, 5(1), 19-26.
- UN General Assembly, (2015). Transforming our World: The 2030 Agenda for Sustainable Development, United Nations, [Erişim Tarihi: 03.05.2023], https://sdgs.un.org/publications/transforming-our-world-2030-agenda-sustainable-development-17981
- United Nations Environment Programme, (2021). Protected Planet Report 2020, , [Erişim Tarihi: 03.05.2023], https://livereport.protectedplanet.net/chapter-3
- Yiğit, A.Y., Şenol, H.İ. & Kaya, Y. (2022). Çok zamanlı muktispektral uydu verilerinin Marmara Gölü kıyı değişimi analizinde kullanılması. Geomatik, 7(3), 253-260.
- Yücel, M. & Babuş, D. (2005). Doğa korumanın tarihçesi ve Türkiye’deki gelişmeler. Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü DOA Dergisi, 11, 151-175.
Öz
Protected areas are an issue that is emphasized and policies are produced on a global scale today. Various studies are carried out on this subject in Turkey and in the world, in accordance with regional and international standards. With the ongoing studies and researches, new criteria are created and policies are developed. International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN) is a global organization for nature conservation and protected areas. In this study, first of all, the legal status of the existing natural sites in Turkey has been evaluated and the policies related to the protected areas have been included and the concept of protected area has been analyzed in the national and international literature. In the following stage, the protected area categories and management objectives defined by IUCN and the conditions of protection and use of the existing 1st Degree Natural Protected Areas in Turkey were revealed. Afterwards, IUCN protected area management objectives were evaluated in terms of local land use conditions and common criteria were determined. As a result of the study, it has been determined that the most appropriate status for 1st Degree Natural Protected Areas is IUCN category II. In addition, general evaluations about the protected area management in Turkey are given.
Anahtar Kelimeler
Protected Areas Natural Sites IUCN Conservation Policy Land Management
Proje Numarası
-
Kaynakça
- 28242 Sayılı Korunan Alanlarda Yapılacak Planlara Dair Yönetmelik, Yayımlandığı Resmî Gazete Tarihi: 23.3.2012, Tertip: 5.
- 28358 Sayılı Korunan Alanların Tespit, Tescil ve Onayına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik, Yayımlandığı Resmî Gazete Tarihi: 19.07.2012, Tertip: 5.
- 28962 Sayılı Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği, Yayımlandığı Resmî Gazete Tarihi: 4.4.2014, Tertip: 5.
- 4177 Sayılı Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun, Kabul Tarihi: 28/8/1996, Yayımlandığı Resmî Gazete Tarihi: 28/11/1996 ve Sayısı: 22860,
- 728 Nolu Kültür Ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun Doğal (Tabii) Sitler, Koruma Ve Kullanma Koşulları İle İlgili İlke Kararı Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi: 19.6.2007.
- Birleşmiş Milletler Cenevre Ofisi Nezdinde Daimi Temsilciliği, (2015). Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN), Dışişleri Bakanlığı, [Erişim Tarihi: 22.12.2022], http://cenevreofisi.dt.mfa.gov.tr/Mission/ShowInfoNote/203426
- Birleşmiş Milletler Türkiye, (2022). Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Çalışmalarımız. Birleşmiş Milletler Türkiye, [Erişim Tarihi: 22.12.2022], https://turkiye.un.org/tr/sdgs
- Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, (2023a). Sit Alanları Yönetim Sistemi (SAYS), Web Harita, İnternet: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, [Erişim Tarihi: 03.05.2023] https://says.csb.gov.tr/
- Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, (2023b). Çevresel Göstergeler, Korunan Alanlar, [Erişim Tarihi: 03.05.2023], https://cevreselgostergeler.csb.gov.tr/korunan-alanlar-i-85778 Danişmend, İ.H. (1982). Garp Menbalarına Göre Eski Türk Seciyye ve Ahlakı (3. Baskı.), İstanbul: İstanbul Kitabevi.
- Dışişleri Bakanlığı, (2022). Biyolojik Çeşitlilik, [Erişim Tarihi: 05.01.2023], https://www.mfa.gov.tr/biyolojik-cesitlilik.tr.mfa
- Dudley, N. (2008). Guidelines for applying protected area management categories. IUCN.
- Dudley, N., Parrish, J., Redford, K. & Stolton, S. (2010). The revised IUCN protected area management categories: The debate and ways forward. Oryx, 44.
- Göksel, Ç. & Karip, A.G.B. (2017). İğneada Koruma Alanının Arazi Örtüsü/Arazi Kullanımının Zamana Bağlı Değişiminin Markov Zincirleri İle Modellenmesi. Geomatik, 2(2), 94-105.
- Grove, R.H. (1996). Green Imperialism: Colonial Expansion, Tropical Island Edens and the Origins of Environmentalism, 1600-1860 (Studies in Environment and History). Cambridge: Cambridge University Press.
- Gürpınar, E. (2001). Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Üzerine. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 0(23-24), 185-193.
- Halaç, H. & Benzer, M. (2019). Küçük Yerleşim Yerlerinin Turizme Açılmasında Kültürel Mirasın Rota İle Kurgulanması. Geomatik, 4(1), 23-29.
- International Union for Conservation of Nature, (2021). Nature 2030: A Programme for the Union 2021-2024, International Union for Conservation of Nature, [Erişim Tarihi: 03.05.2023], https://portals.iucn.org/library/sites/library/files/documents/WCC-7th-001-En.pdf
- Koç, B. (2006). Tanzimat Sonrası Hukuk Metinlerinde Çevre Bilincinin Arka-planı Olarak Av Yasak ve Sınırlılıkları Üzerine Bazı Düşünceler. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 19, 271-281.
- Koç, Y. & Soykan, A. (2018). Dünya’da ve Türkiye’de Doğa Korumanın Kuramsal Temelleri. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 86-99.
- Meine, C. (2013). Conservation Movement, Historical. Encyclopedia of Biodiversity, 278-288. doi:10.1016/B978-0-12-384719-5.00029-0
- Mezquida, J.A.A., de la Guerra, M.M., Limón García, J.G. & de Lucio Fernández, J. V. (2008). Procedure for assigning IUCN protected area management categories, IUCN: International Union for Conservation of Nature. Europarc-Spain, Fundación Interuniversitaria Fernando González Bernáldez, ES, IUCN, [Erişim Tarihi: 03.05.2023], https://policycommons.net/artifacts/1375547/procedure-for-assigning-iucn-protected-area-management-categories/1989809/
- Peşin, S. (2019). Doğal Sit Alanlarının Korunmasına Yönelik Ulusal ve Uluslararası Kriterlerin, Sakarya İli-Maden Deresi Sit Alanı Örneğinde İncelenmesi ve Uygulanabilirliği. Yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama ABD, İstanbul.
- The World Bank, (2023). Terrestrial and marine protected areas, [Erişim Tarihi: 03.05.2023], https://data.worldbank.org/indicator/ER.PTD.TOTL.ZS
- Ulvi, A., Yakar, M., Yiğit, A.Y. & Kaya, Y. (2020). İHA ve Yersel Fotogrametrik Teknikler Kullanarak Aksaray Kızıl Kilisenin 3B Modelinin ve Nokta Bulutunun Elde Edilmesi. Geomatik, 5(1), 19-26.
- UN General Assembly, (2015). Transforming our World: The 2030 Agenda for Sustainable Development, United Nations, [Erişim Tarihi: 03.05.2023], https://sdgs.un.org/publications/transforming-our-world-2030-agenda-sustainable-development-17981
- United Nations Environment Programme, (2021). Protected Planet Report 2020, , [Erişim Tarihi: 03.05.2023], https://livereport.protectedplanet.net/chapter-3
- Yiğit, A.Y., Şenol, H.İ. & Kaya, Y. (2022). Çok zamanlı muktispektral uydu verilerinin Marmara Gölü kıyı değişimi analizinde kullanılması. Geomatik, 7(3), 253-260.
- Yücel, M. & Babuş, D. (2005). Doğa korumanın tarihçesi ve Türkiye’deki gelişmeler. Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü DOA Dergisi, 11, 151-175.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Mühendislik |
| Bölüm | Derleme Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Proje Numarası | - |
| Erken Görünüm Tarihi | 21 Haziran 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 5 Sayı: 1 |
