Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Greek Orphanages in the Balkans Under Ottoman Rule: Thessaloniki, Ioannina, Metsovo and Bitola

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 68 - 97, 27.06.2022

Öz

In the Ottoman period, since the middle of the 19th century, many orphanages were established in the Balkans for the care and education of orphans. In the same period, the Greek Orthodox community also established foundations and built orphanages both in the capital city of Istanbul and in Balkan cities. In this period, the Ottoman Government meticulously evaluated the requests for new orphanages in Thessaloniki, Ioannina and Bitola to be built with the donations of the Greek wealthy and carefully considered the plans for an old residence in Metsovo to be converted to serve as an orphanage. Many factors have been taken under investigation by the Government, such as the number of orphans, the density of the Greek population in the region, the land on which the building will be built and its surroundings, the amount of donations for the construction or repair of the building. Such inquiries were made frequently so that orphanages would not cause any problems in the multinational and heterogeneous political environment of the Balkans. In this article, through the comparison of archival documents and current sources, it is aimed to reveal the existence of the four Greek orphanages, which were attempted to be established in Thessaloniki, Ioannina, Metsovo and Bitola at the end of the 19th century. Information is unavailable about the current existence of the orphanage in Bitola, and regarding the buildings in Thessaloniki, Ionnina and Metsovo, based on the drawings in the archive documents, it has been concluded that significant differences appear between their initial Neo-classical designs and their current architectural features.

Kaynakça

  • Arslan, A. (2003). Makedonya’da Rum-Ulah Çatışması, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi (4): 1-25.
  • Aybars, E. (1983). Makedonya ve II. Meşrutiyet, Tarih İncelemeleri Dergisi (1/1): 107-111.
  • Beydilli, K. (1989). II. Abdülhamid Devrinde Makedonya Mes’elesi’ne Dair, Osmanlı Araştırmaları (9): 77-99.
  • Coloas, V. ve Yerolympos A. (2021). Kozmopolit Bir Kentleşme. Selânik 1850-1918, der. Gilles Veinstein. İstanbul: İletişim Yayınları, s. 199-223.
  • Demirel, F. (2018). Selanik Vilayetinde Eğitim (1850-1912), https://app.trdizin.gov.tr/proje/TVRnd01ETXo/selanik-vilayetinde-egitim-1850-1912-, Bursa.
  • Erdem, A. F. (2018). 1319 (M. 1901) Tarihli Yanya Vilayeti Salnamesinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Y. L. Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Ertuğrul, Ö. (2016). Osmanlı Devrinde Yanya (Ioannina) ve Çevresinde İnşa Edilen Bazı Kilise ve Okullar, Restorasyon Yıllığı Dergisi (12): 90-105.
  • Ferlibaş, M. B. (2013). Bir Sosyal Sorumluluk Projesi: Tuna Vilayeti Islahhaneleri, Belleten (77/279): 573-636.
  • Gourina, F. G. (2012). Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟ Β΄ ΜΙΣΟ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ ΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ (1853-1912), Lisansüstü Tezi, Selanik: Aristotle Üniversitesi İlahiyat Bölümü.
  • Gökaçtı, M. A. (1999). Geçmişten Günümüze Yanya, Tarih ve Toplum (181): 31-43.
  • İşeri, M. (2014). Osmanlı Çocuk Koruma Sistemi ve Darüleytamlar (1851-1923), Yayımlanmamış Y. L. Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Kesgin, S. (2016). Osmanlı’nın Son Döneminde Kimsesiz ve Korunmaya Muhtaç Çocukların Eğitimi ve Topluma Kazandırılması: Kastamonu Örneği, Dini Araştırmalar (19/50): 135-158.
  • Kılıçarslan, S. (2019). Manastır Şehrinde Eğitim Öğretimin Modernleşmesi (1869-1913), Yayımlanmamış Y. L. Tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Lory B. ve Popovic A. (1999). Balkanların Kavşağındaki Manastır 1816-1918. Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri, ed. Paul Dumont, François Georgeon. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, s. 60-79.
  • Nizamoğlu, Y. (2013). Yanya Vilayetinin Durumuna Dair Hazırlanan Layihalar ve Sonuçları, OTAM (33): 197-228.
  • Nizamoğlu, Y. (2015). Manastır Vilayet Gazetesi Gözüyle Manastır (1907 -1908), Yeni Türkiye (67) [Rumeli-Balkanlar Özel Sayısı II]: 1542-1558.
  • Ortaylı, İ. (1994). Tanzimat Döneminde Tanassur ve Din Değiştirme Olayları. Tanzimat’ın 150. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu Bildirileri (Ankara: 31 Ekim-3 Kasım 1989), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, s. 481-487.
  • Öztunç, H. B. (2013). Tanzimat Döneminde Ekonomik ve Sosyal Yönleriyle Manastır Şehri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Şenyurt, O. (2021). Arşiv Belgeleri Üzerinden Büyükada ve Kınalıada Rum Yetimhaneleri: Arkaplan Okumaları, Arredamento Mimarlık (349): 88-94.
  • Tekin, S. (2018). Osmanlı’nın Son Dönemlerinde Azınlıkların Yetimlerle İlgili Çalışmalarından Bazı Örnekler ve Devletin Bu Konuya Yaklaşımı, Tarih İncelemeleri Dergisi 23 (1): 183-203.
  • Türkkan H. (2020). Osmanlı Devleti’nde Kimsesiz Çocuklara Yönelik Yabancı ve Gayrimüslim Müdahaleleri (1840-1922), History Studies (12/5): 2577-2597.
  • Yarcı, G. (2013). Osmanlı Diplomasisinde Makedonya Meselesi (1876-1913), Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi (4/1): 76-114.
  • Yazıcı, N. (2007). Osmanlılarda Yetimlerin Korunması Üzerine Bazı Değerlendirmeler, AÜÝFD (48/1): 1-46.
  • Başkanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri (BOA.)
  • BEO., Dosya no. 658, Gömlek no: 49297.
  • BEO., Dosya no: 783, Gömlek no: 58692.
  • DH.MKT, Dosya no: 1006, Gömlek no: 41.
  • İ.AZN., Dosya no. 61, Gömlek no: 37.
  • İ.AZN., Dosya no: 71, Gömlek no: 3.
  • İ.AZN., Dosya no: 40, Gömlek no: 9.
  • İ.AZN., Dosya no: 30, Gömlek no. 17.
  • İ.AZN., Dosya no: 15, Gömlek no: 6.
  • İ.ŞD., Dosya no: 27, Gömlek no: 1231.
  • İ.ŞD., Dosya no: 32, Gömlek no: 1569.
  • ŞD., Dosya no: 2055, Gömlek no: 44.
  • ŞD., Dosya no: 2085, Gömlek no: 9.
  • ŞD., Dosya no: 2103, Gömlek no: 11.
  • Y.A.RES., Dosya no: 90, Gömlek no: 83.
  • İBB. Atatürk Kitaplığı.
  • İ.Ü. Nadir Eserler Kütüphanesi.
  • URL-1: İoannis Papafis, https://stringfixer.com/tr/Ioannis_Papafis (Erişim: 30.01.2022).
  • URL-2: https://www.academia.edu/33942404/HISTORICAL_AND_STRUCTURAL_ASPECTS_OF_THE_PAPAFEIO_ORPHANAGE_IN_THESSALONIKI_GREECE (Erişim: 09.02.2022). URL-3: https://earth.google.com/web/search/selanik+papafis+/@40.6197812,22.9640062,39.37938276a,778.79905564d,35y,0h,45t,0r/data=CnsaURJLCiUweDE0YTgzOGU1NDA1Mjk0MTU6MHg0 YjI5YmMwMDI4MDY0MzY3GZnRj4ZTT0RAIQfWzLXD9jZAKhBzZWxhbmlrIH (Erişim: 09.02.2022).
  • URL-4: http://www.ipirotikos.gr/Euergetes.htm (Erişim: 25.01.2022).
  • URL-5: https://www.economia.gr/georgios-stavros/ (Erişim: 25.01.2022).
  • URL-6: ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΥ ο ισόβιος εθνικός τραπεζίτης, https://zsgiannina.gr/wp-content/uploads/2015/10/381-%CE%93%CE%B5%CF%8E%CF%81%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CE%A3%CF%84%CE%B1%CF%8D%CF%81%CE%BF%CF%85.pdf, s. 433. (Erişim: 25.01.2022).
  • URL-7: Ο ηπειρώτης Γεώργιος Σταύρος 1788-1869, Θεμελιωτής της οικονομικής συγκρότησης του νεοελληνικού κράτους, Atina 2010, s. 33, https://ha.nbg.gr › pdf_library › ioannina_stavrou). (Erişim: 25.01.2022).
  • URL- 8: https://www.giannena-e.gr/eyergetismos/eyerg/%CE%93%CE%95%CE%A9%CE%A1%CE%93%CE%99%CE%9F%CE%A3%20%CE%A4%CE%9F%CE%A5%CE%9B%CE%97%CE%A3.aspx (Erişim: 02.02. 2022).

Osmanlı İdaresindeki Balkanlar’da Rum Yetimhaneleri: Selanik, Yanya, Meçova ve Manastır

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 68 - 97, 27.06.2022

Öz

Osmanlı döneminde 19. yüzyılın ortalarından itibaren Balkanlar’da kimsesiz çocukların bakımları ve eğitilmeleri için çok sayıda yetimhane açılmıştır. Aynı süreç içinde Rum Ortodoks cemaati de gerek başkent İstanbul gerekse Balkanlar’daki kentlerde vakıflar kurarak yetimhaneler inşa etmiştir. Bu dönemde Rum zenginlerinin bağışlarıyla Selanik, Yanya ve Manastır’da inşa edilmesi istenen yetimhanelerle, Meçova’da eski bir konutun dönüştürülmesiyle hizmet vermesi planlanan yetimhane yapısı için gelen talepler Osmanlı Hükümeti tarafından titizlikle değerlendirilmiştir. Yetim sayısı, bölgedeki Rum nüfusun yoğunluğu, yapının inşa edileceği arsa ve çevresi, yapının inşa ya da tamiri için bırakılan bağış miktarı gibi pek çok faktör yönetim tarafından inceleme altına alınmıştır. Bu makalede 19. yüzyılın sonlarında Selanik, Yanya, Meçova ve Manastır’da inşa girişiminde bulunulan dört Rum yetimhanesinin mevcudiyetinin arşiv belgeleri ve güncel kaynaklar karşılaştırılarak ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Manastır’daki yetimhanenin günümüzde varlığına ilişkin bilgiye ulaşılamamakla birlikte Selanik, Yanya ve Meçova’daki yapıların inşa edildiği ve arşiv belgelerindeki çizimlerde yer alan tasarımlarıyla mevcut durumları arasında önemli farklılıklar olduğu sonucuna varılmıştır.

Kaynakça

  • Arslan, A. (2003). Makedonya’da Rum-Ulah Çatışması, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi (4): 1-25.
  • Aybars, E. (1983). Makedonya ve II. Meşrutiyet, Tarih İncelemeleri Dergisi (1/1): 107-111.
  • Beydilli, K. (1989). II. Abdülhamid Devrinde Makedonya Mes’elesi’ne Dair, Osmanlı Araştırmaları (9): 77-99.
  • Coloas, V. ve Yerolympos A. (2021). Kozmopolit Bir Kentleşme. Selânik 1850-1918, der. Gilles Veinstein. İstanbul: İletişim Yayınları, s. 199-223.
  • Demirel, F. (2018). Selanik Vilayetinde Eğitim (1850-1912), https://app.trdizin.gov.tr/proje/TVRnd01ETXo/selanik-vilayetinde-egitim-1850-1912-, Bursa.
  • Erdem, A. F. (2018). 1319 (M. 1901) Tarihli Yanya Vilayeti Salnamesinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Y. L. Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Ertuğrul, Ö. (2016). Osmanlı Devrinde Yanya (Ioannina) ve Çevresinde İnşa Edilen Bazı Kilise ve Okullar, Restorasyon Yıllığı Dergisi (12): 90-105.
  • Ferlibaş, M. B. (2013). Bir Sosyal Sorumluluk Projesi: Tuna Vilayeti Islahhaneleri, Belleten (77/279): 573-636.
  • Gourina, F. G. (2012). Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟ Β΄ ΜΙΣΟ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ ΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ (1853-1912), Lisansüstü Tezi, Selanik: Aristotle Üniversitesi İlahiyat Bölümü.
  • Gökaçtı, M. A. (1999). Geçmişten Günümüze Yanya, Tarih ve Toplum (181): 31-43.
  • İşeri, M. (2014). Osmanlı Çocuk Koruma Sistemi ve Darüleytamlar (1851-1923), Yayımlanmamış Y. L. Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Kesgin, S. (2016). Osmanlı’nın Son Döneminde Kimsesiz ve Korunmaya Muhtaç Çocukların Eğitimi ve Topluma Kazandırılması: Kastamonu Örneği, Dini Araştırmalar (19/50): 135-158.
  • Kılıçarslan, S. (2019). Manastır Şehrinde Eğitim Öğretimin Modernleşmesi (1869-1913), Yayımlanmamış Y. L. Tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Lory B. ve Popovic A. (1999). Balkanların Kavşağındaki Manastır 1816-1918. Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri, ed. Paul Dumont, François Georgeon. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, s. 60-79.
  • Nizamoğlu, Y. (2013). Yanya Vilayetinin Durumuna Dair Hazırlanan Layihalar ve Sonuçları, OTAM (33): 197-228.
  • Nizamoğlu, Y. (2015). Manastır Vilayet Gazetesi Gözüyle Manastır (1907 -1908), Yeni Türkiye (67) [Rumeli-Balkanlar Özel Sayısı II]: 1542-1558.
  • Ortaylı, İ. (1994). Tanzimat Döneminde Tanassur ve Din Değiştirme Olayları. Tanzimat’ın 150. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu Bildirileri (Ankara: 31 Ekim-3 Kasım 1989), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, s. 481-487.
  • Öztunç, H. B. (2013). Tanzimat Döneminde Ekonomik ve Sosyal Yönleriyle Manastır Şehri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Şenyurt, O. (2021). Arşiv Belgeleri Üzerinden Büyükada ve Kınalıada Rum Yetimhaneleri: Arkaplan Okumaları, Arredamento Mimarlık (349): 88-94.
  • Tekin, S. (2018). Osmanlı’nın Son Dönemlerinde Azınlıkların Yetimlerle İlgili Çalışmalarından Bazı Örnekler ve Devletin Bu Konuya Yaklaşımı, Tarih İncelemeleri Dergisi 23 (1): 183-203.
  • Türkkan H. (2020). Osmanlı Devleti’nde Kimsesiz Çocuklara Yönelik Yabancı ve Gayrimüslim Müdahaleleri (1840-1922), History Studies (12/5): 2577-2597.
  • Yarcı, G. (2013). Osmanlı Diplomasisinde Makedonya Meselesi (1876-1913), Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi (4/1): 76-114.
  • Yazıcı, N. (2007). Osmanlılarda Yetimlerin Korunması Üzerine Bazı Değerlendirmeler, AÜÝFD (48/1): 1-46.
  • Başkanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri (BOA.)
  • BEO., Dosya no. 658, Gömlek no: 49297.
  • BEO., Dosya no: 783, Gömlek no: 58692.
  • DH.MKT, Dosya no: 1006, Gömlek no: 41.
  • İ.AZN., Dosya no. 61, Gömlek no: 37.
  • İ.AZN., Dosya no: 71, Gömlek no: 3.
  • İ.AZN., Dosya no: 40, Gömlek no: 9.
  • İ.AZN., Dosya no: 30, Gömlek no. 17.
  • İ.AZN., Dosya no: 15, Gömlek no: 6.
  • İ.ŞD., Dosya no: 27, Gömlek no: 1231.
  • İ.ŞD., Dosya no: 32, Gömlek no: 1569.
  • ŞD., Dosya no: 2055, Gömlek no: 44.
  • ŞD., Dosya no: 2085, Gömlek no: 9.
  • ŞD., Dosya no: 2103, Gömlek no: 11.
  • Y.A.RES., Dosya no: 90, Gömlek no: 83.
  • İBB. Atatürk Kitaplığı.
  • İ.Ü. Nadir Eserler Kütüphanesi.
  • URL-1: İoannis Papafis, https://stringfixer.com/tr/Ioannis_Papafis (Erişim: 30.01.2022).
  • URL-2: https://www.academia.edu/33942404/HISTORICAL_AND_STRUCTURAL_ASPECTS_OF_THE_PAPAFEIO_ORPHANAGE_IN_THESSALONIKI_GREECE (Erişim: 09.02.2022). URL-3: https://earth.google.com/web/search/selanik+papafis+/@40.6197812,22.9640062,39.37938276a,778.79905564d,35y,0h,45t,0r/data=CnsaURJLCiUweDE0YTgzOGU1NDA1Mjk0MTU6MHg0 YjI5YmMwMDI4MDY0MzY3GZnRj4ZTT0RAIQfWzLXD9jZAKhBzZWxhbmlrIH (Erişim: 09.02.2022).
  • URL-4: http://www.ipirotikos.gr/Euergetes.htm (Erişim: 25.01.2022).
  • URL-5: https://www.economia.gr/georgios-stavros/ (Erişim: 25.01.2022).
  • URL-6: ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΥ ο ισόβιος εθνικός τραπεζίτης, https://zsgiannina.gr/wp-content/uploads/2015/10/381-%CE%93%CE%B5%CF%8E%CF%81%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CE%A3%CF%84%CE%B1%CF%8D%CF%81%CE%BF%CF%85.pdf, s. 433. (Erişim: 25.01.2022).
  • URL-7: Ο ηπειρώτης Γεώργιος Σταύρος 1788-1869, Θεμελιωτής της οικονομικής συγκρότησης του νεοελληνικού κράτους, Atina 2010, s. 33, https://ha.nbg.gr › pdf_library › ioannina_stavrou). (Erişim: 25.01.2022).
  • URL- 8: https://www.giannena-e.gr/eyergetismos/eyerg/%CE%93%CE%95%CE%A9%CE%A1%CE%93%CE%99%CE%9F%CE%A3%20%CE%A4%CE%9F%CE%A5%CE%9B%CE%97%CE%A3.aspx (Erişim: 02.02. 2022).
Toplam 47 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Mimarlık
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Oya Şenyurt 0000-0002-4837-3960

Yayımlanma Tarihi 27 Haziran 2022
Gönderilme Tarihi 27 Şubat 2022
Yayımlandığı Sayı Yıl 2022Cilt: 5 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Şenyurt, O. (2022). Osmanlı İdaresindeki Balkanlar’da Rum Yetimhaneleri: Selanik, Yanya, Meçova ve Manastır. Modular Journal, 5(1), 68-97.