Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD)

Öz

Kalabalık insan topluluğunun bir toplum oluşturması, bir takıp toplumsal kurumların bulunması, bu kurumların bir takım kural ve esaslarının ve yaptırımlarının olması ve bütün bunların sistematik haline gelmesi ile mümkün olur. Her toplumda, içeriği o topluma özgü olan bir takım temel kurumları vardır. Ailede onların başında gelir. En eski insan topluluklarında ailenin varlığı bilinmektedir. Bu ailenin insanla birlikte varolduğu anlamına gelir. Bu kadar eski bir kurumun hiç değişmeden varlığını sürdürmesi beklenemez. Toplumsal değişimden toplumun diğer kurumları gibi aile de etkilenir ve değişir. Bu etkilenip değişim hem aynı toplumda dikey zaman diliminde hem de yatay zaman diliminde olabilir. Genelde evrimci bir bakış açısını yansıtan dikey zaman diliminde ailenin değişmesi, zamanın geçmesi ile olur. Aile içinde bulunduğu toplumdaki ekonomi, siyaset, teknoloji gibi toplumsal değişmelerden etkilenerek değişir. Yatay zaman diliminde ailenin değişmesi ise aynı tarihlerde yaşayan farklı toplumların birbirlerini etkilenmesi sonucu olur ve aile kurumu değişir.
Toplumsal kurumlar, o kuruma ihtiyaç olduğu müddetçe varlığını sürdür. Aile kurumunun tespit edilebilen ilk insan topluğundan günümüze kadar varlığını sürdürmesi toplumların aile kurumuna ihtiyacının devam ettiğini ve aile kurumunun önemini gösterir. Aile kurumunun zamana ve topluma göre değişimine rağmen her çağda var olmasını mümkün kılan, her türlü ailede ortak sayılabilecek benzerliklerin bulunmasıdır. Benzerlik aile adıyla bir kurumdan bahsetmemizi mümkün kılarken, farklılaşma da tek tip bir aile yapısının ve tanımının olmamasına yol açar.
Bu çalışmada nitel araştırma yöntemi doküman inceleme tekniği ile ailenin farklı toplumlarda farklı formlar alırken bu formlarda ortak ve farklı olan yönleri ele alınmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda önce günlük hayatta hepimizin kullandığı aile kavramının tanımlanmasının güçlüğünden ve herkesin kabul edebileceği bir aile tanımının pek de mümkün olmadığından bahsedilmiştir. Aynı şekilde toplum sınıflamasının ve aile sınıflandırmasının da benzer zorluklar içerdiğini vurgulanmıştır. Bütün zorluklara rağmen sosyal bilimlerde kurumları anlamak için sınıflandırma önemlidir. Bu nedenle toplumsal değişmenin çok hızla yaşandığı son beş yüz yılı dikkate alarak toplumlar geleneksel, modern ve postmodern olarak üç sınıf halinde ele alınmıştır. Aynı şeklide aile kurumunu da bu toplumların özellikleri göz önüne alınarak; geleneksel aile, moderne aile ve postmodern aile olmak üzere üç başlık altında sınıflandırılmıştır. Çalışmada önce toplum tipleri ve özellikleri sonra da aile tipleri ve özellikleri betimlenmiştir. Ardından da bu aile tiplerindeki değişen ve sabit kalan yönleri tespit edilmeye çalışılmıştır.